"خبرنامه انجمن آبخیزداری ایران"

تیر 92

  "میلاد با سعادت کریم اهل بیت، امام حسن مجتبی (ع)، بر عموم مسلمین جهان خجسته باد"

  امام علی (ع): خواب روزه دار، عبادت است و خاموشی او تسبیح و دعایش پذیرفته وعملش دوچندان. براستی که برای روزه دار به هنگام افطار دعایی است که در درگاه خدا ردّ نمی‌شود ( میزان الحکمه،ج 6، ص393) .

  در این شماره می‌خوانید :

  v کاشت مستقیم روی خاک‌پوش برای بازسازی خاک‌های تخریب یافته

  v تعیین مناطق بحرانی در مدیریت آبخیز

  v اندیشمندان علوم مرتبط با آبخیزداری

  v دل‌نوشته‌ دانش‌آموخته مهندسی آبخیزداری

  v معرفی L-THIA NPS

  v عضویت رسمی انجمن آبخیزداری ایران در انجمن جهانی حفاظت آب و خاک ( از تیرماه 91 تا تیرماه 94)

  - کاشت مستقیم روی خاک‌پوش برای بازسازی خاک‌های تخریب یافته

  روش استفاده از کاشت مستقیم در استرالیا در دهه 1950 و در امریکای لاتین در دهه 1960 برای جلوگیری از فرسایش آبی شدید مورد استفاده قرار گرفت. از دهه 1980یکی از اجزاء اصلی نظام کاشت مستقیم با رویکرد بدون خاک­ورزی در کشاورزی حفاظتی، کاشت مستقیم روی خاک­پوش ( D irect seeding M ulch-based C roppingsystems ) توسط Séguy و Bouzinac ارائه شد و در سه دهه اخیر بیش از 95 میلیون هکتار از اراضی زراعی در جهان به DMC اختصاص داده شده‌ است. اجرای آن منجر به حفظ 18 تن در هکتار در سال خاک، از طریق کاهش 76 درصدی زیان‌های ناشی از فرسایش در مقایسه با نظام های کشت متعارف و کاهش 69 درصدی روان­آب می‌شود این روش بر سه اصل توالی و تناوب زراعی، کاشت مستقیم محصولات توسط بذر و بدون خاک­ورزی و ایجاد پوشش دایمی خاک (مرده یا زنده) استوار می‌باشد. از مزایای این روش می‌توان به بهبود ویژگی های شیمیایی ، فیزیکی و بیولوژیک خاک با دو هدف اصلی کنترل تخریب خاک و بازسازی خاک تخریب شده و کاهش زمان، نیروی انسانی، هزینه و سوخت مصرفی در عملیات کشت و صرفه اقتصادی و سازگاری با محیط زیست اشاره نمود. هم‌چنین این روش به­دلیل از بین بردن خاک­ورزی، کاهش یا حتی توقف فرسایش خاک، افزایش قابل ملاحظه سطح ماده آلی خاک در عرض چند سال و امکان تثبیت کربن در پس مانده های زراعی و پوشش گیاه و کاهش قابل ملاحظه کار ماشین آلات و در نتیجه مصرف سوخت، ترسیب کربن در خاک را 1 تا 2 تن در هکتار در سال افزایش می‌دهد .

  - تعیین مناطق بحرانی در مدیریت آبخیز

  شناسایی دقیق مناطق بحرانی اولین گام در مدیریت مؤثر این مناطق است که برای استفاده بهینه از منابع، بهبود و حفظ کیفیت آب ضروری است. هدف از تعیین مناطق بحرانی، تعیین محدوده جغرافیایی فعالیت آبخیزداری و تمرکز مدیریت درکنترل منشاء آلاینده‌های نقطه‌ای و غیرنقطه‌ای است که به اولویت‌بندی مشکلات و اقدامات متعاقب آن در آبخیز کمک خواهد نمود . متمرکز شدن روی مناطق بحرانی، باعث پیشرفت سریع‌ و ارتباطات قوی‌تر میان ذینفعان و پیکره‌های آبی متأثر از اقدامات می‌گردد. منشا آلاینده‌ها اهمیت یکسانی در تنزل کیفیت آب‌های جاری ندارند. از نظر توسعه شهری، اراضی شهری با میزان سطوح قابل نفوذ کم‌تر از 15 درصد برای اهداف حفاظتی بحرانی هستند. در مورد سایر منشاهای غیرنقطه‌ای، تعیین مناطق خاص بحرانی، رویکردی کارآمد در تعیین وسعت، نوع و محل فعالیت‌های اصلاحی نیاز است. اولین گام در تعیین حدود مناطق بحرانی، تهیه نقشه مناطق منشاء برای آلاینده‌های مورد نظر و ارتباط آن‌ها با آب‌های در معرض تهدید و آسیب‌دیده می‌باشند که دارای دو مؤلفه منشاءآلاینده و مسیرهای انتقال آلودگی است . سه نوع منطقه بحران شامل نقاط تخلیه مستقیم غیردایمی به پیکره‌های آبی، منطقه مجاور پیکره آبی و مناطقی با تولید مقدار یا غلظت‌ قابل توجهی از آلاینده‌ها می‌باشند. معیارهای مناطق هدف، به مشکلات کیفیت آب و ویژگی های آبخیز بستگی دارد ، که نزدیکی واحدهای دامپروری به پیکره‌های آبی، الگوی آلایندگی مواد زاید و نمایانه های فرسایش خاک برخی از آن‌ها هستند. استفاده از معیار مجاورت منابع آلاینده به پیکره‌های آبی به‌عنوان تنها معیار تعریف مناطق بحرانی مورد تایید نیست، بلکه تعیین آبشناختی مناطق بحرانی، تحلیل موضعی مسیرهای جریان آبشناختی برای شناسایی منشاء روان­آب و مناطق دارای بیش‌ترین سهم تولید روان­آب مورد نیاز است

  - اندیشمندان علوم مرتبط با آبخیزداری

  دکتر حسن احمدی در سال 1322 خورشیدی درشهرستان دامغان بدنیا آمد. وی دارای دکترای رشته آبخیز داری از دانشگاه بردو فرانسه در سال 1353 است. ایشان هم اکنون عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با درجه استادی می باشد. ایشان از سال 1347 در گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران مشغول به فعالیت هستند.

  دکتر احمدی علاوه بر تربیت نیروهای علمی و متخصص در عرصه دانشگاهی، فعالیت های پژوهشی، تألیفات و مقالات علمی و پژوهشی متعددی را به چاپ رسانده‌اند که از آن جمله می‌توان به تالیف بیش از پنج جلد کتاب و پنجاه مقاله علمی به زبان‌های فارسی، انگلیسی و سخنرانی‌های متعدد در مجامع علمی داخلی و خارجی اشاره نمود. برخی از مشاغل و سمت‌های مورد تصدی ایشان عبارت از رئیس دانشکده منابع طبیعی از سال 1363 تا 1372، عضو هیئت تحریریه مجله منابع طبیعی ایران از سال 1369 تاکنون، عضو هیئت تحریریه مجله بیابان از سال 1374 تا کنون، عضو هیئت ممیزه مرکزی وزارت علوم تحقیقات و فناوری از سال 1377 تا کنون، عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران شاخه کشاورزی از سال 1374 تا کنون، نماینده قاره آسیا و نماینده جمهوری اسلامی ایران در کمیته علم و تکنولوژی بیابان زدائی سازمان ملل متحد و استاد نمونه دانشگاه تهران در سال 1382 است.

  دل‌نوشته‌ دانش‌آموخته مهندسی آبخیزداری

  پس از قبولی در رشته مهندسی آبخیزداری، احساس عجیبی داشت. حفاظت از آب و خاک، بهره برداری بهینه از منابع آب، صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست انگیزه‌های او در این رشته محسوب می‌شدند. اما روزی که فارغ­التحصیل شد ناامید بود. کجا باید برود؟ آیا در این رشته کار تخصصی هست؟ تا شنید سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و مجلس شورای اسلامی در حال نهایی کردن طرح مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز هستند پس هر آبخیزی مدیری می ‎ خواهد و رشته او هم که مرتبط با مدیریت حوزه های آبخیز است و ....

  او خوشحال از این­که می‌توانست کار را در یک شرکت مشاوره و یا اجرایی در زمینه آبخیزداری شروع کند. گذشت تا این­که روزی آیین‌نامه تشخیص صلاحیت مشاوران مربوط به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور را مطالعه می‌کرد که مبنای صلاحیت تخصصی رشته‌های مختلف است. صفحه 17 مرتبط‌تر بود: ضریب اولویت مدرک تحصیلی بر حسب تخصص در گروه کشاورزی. آن را خواند (تنها صفحه‌ای که اسمی از آبخیزداری به میان آمده بود!!!) در تخصص کشاورزی، منابع طبیعی و دامپروری که می‌تواند کارهای آبخیزداری را انجام دهد رشته‌های کشاورزی عمومی، ترویج، دامپروری، باغبانی و زراعت ضریب اولویت یک داشتند، خاک­شناسی، جنگل و مرتع و بهسازی محیط ضریب اولویت دو داشتند و آبخیزداری در کنار مکانیک و تأسیسات، صنایع غذایی و مکانیک ماشین آلات کشاورزی ضریب اولویت سه داشت. با خود اندیشید یعنی رشته‌اش اینقدر غیر تخصصی است ؟!!! یعنی اگر یک آبخیزدار بخواهد برای اجرای عملیات آبخیزداری شرکت مشاور طرح‌های آبخیزداری راه‌اندازی کند ارزش مدرکش سه است! و باید دست به دامان یک کشاورزی عمومی و یک جنگل‌دار و یا خاک­شناس شود که بتواند کار تخصصی انجام دهد! راستی چرا؟ مگر تخصص آبخیزداری با صنایع غذایی در انجام عملیات و طرح های آبخیزداری یکسان است که هر دو ضریب اولویت سه دارند!! به همین خاطر تصمیم گرفت دل‌نوشته‌ای برای انجمن آبخیزداری ایران بنویسد به این امید که رییس دلسوز انجمن آبخیزداری ایران بتوان چاره‌ای بیندیشد و رشته مهندسی آبخیزداری را از این مظلومیت نجات دهد. همه عزیزانی که این دلنوشته را می خوانند و قصد حمایت دارند نیز می توانند نظرات و پیشنهادات تخصصی خود را با ایمیل انجمن علمی دانشجویان مهندسی آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس در میان بگذارند. منتظر نظرات شما هستیم.

  - معرفی L-THIA NPS ( L ong- T erm H ydrologic I mpact A ssessment and N on- P oint S ource Pollutant Model )

  THIA با هدف آنالیزهای آسان و دقیق توسط آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا توسعه داده شده است. این مادول رواناب، دبی و منابع آلوده‌کننده غیر نقطه‌ای کاربری‌های اراضی گذشته و پیشنهادی را برآورد می‌کند. این مادول روان­آب سالانه دراز مدت را برای شکل‌بندی‌های مختلف کاربری اراضی بر مبنای داده‌های واقعی دراز مدت هواشناسی منطقه و با توجه بیش‌تر، به اثرات میانگین ‎ ها نسبت به رگبارها و حداکثرها برآورد می‌کند. با استفاده از این مادول می‌توان تاثیر سناریوهای مختلف کاربری اراضی روی رواناب و دبی را مشاهده نمود و به این ترتیب حداکثر پتانسیل تغییر در کاربری‌ها را تعیین نمود. این مادول بر روی نرم­افزار ArcView اضافه شده و داده‌های اصلی مورد نیاز برای اجرای مدل: نقشه کاربری اراضی، گروه‌های هیدرولوژیک خاک و داده‌های هواشناسی به‌خصوص بارش منطقه می‌باشند. برای اطلاعات بیش­تر به پایگاه زیر مراجعه نمایید.

  http://www.ecn.purdue.edu/runoff

  -عضویت رسمی انجمن آبخیزداری ایران در انجمن جهانی حفاظت آب و خاک ( از تیرماه 91 تا تیرماه 94)

  دبیرخانه انجمن که در ایالت ایوا آمریکا بود از سال 2010 در کشور چین مستقر گردید. این انجمن که با نام اختصاری WASWAC شناخته می‌شود به عنوان یک انجمن علمی جهانی در سال 1983 تأسیس شد. از ابتدای تاسیس هدف انجمن که اکنون دارای 1125 عضو از 82 کشور جهان است پژوهش و همکاری در جهت حل مشکلات علمی و فنی مسایل مربوط به حفاظت خاک و آب بوده است.

  وظیفه این انجمن ترغیب جهانیان به کاربرد هوشمندانه اقدامات مدیریتی خاک و آب است که باعث بهبود و حفظ کیفیت منابع خاک و آب خواهد شد به‌نحوی که این منابع بتوانند نیازهای کشاورزی جامعه و طبیعت را در دراز مدت پاسخگو باشند.

  اعضای انجمن در سال 2010 و پس از برگزاری اولین گردهمآیی اعضای بین‌المللی انجمن درپایان همایش "مبارزه با پس‌رفت اراضی درمناطق کشاورزی " که از 11 تا 15 اکتبر 2010 در ژیان چین برگزار شد؛ موافقت کردند تا هر سه سال یک‌بار همایش‌های جهانی همراه با گردهم‌آیی اعضای شورا برگزار شود که دومین همایش جهانی از 4 تا 7 سپتامبر 2013 درچیانگ رای کشور تایلند برگزار خواهد شد. آقای دکتر سیدحمیدرضا صادقی، رییس فعلی انجمن آبخیزداری ایران، در حال حاضر نائب رییس این انجمن در ایران هستند.

  همکاران شماره تیرماه1392 : خلیل جلیلی، محبوبه کیانی‌هرچگانی، غلامرضا نوروزی، رئوف مصطفی زاده، صالح یوسفی

  - لطفاً نظرات، پیشنهادات و انتقادات خود را به آدرس و رایانامه‌ی انجمن علمی آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس ارسال نمایید%

  آدرس: استان مازندران- شهرستان نور- بلوار امام رضا (ع)، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس- شعبه انجمن آبخیزداری ایران. رایانامه: tmu_wsf@yahoo.com